مفاهیم و روش های آبیاری

آبیاری یعنی تامین تفاضل نیاز آبی گیاه و نزولات جوی بخصوص در دوره رویش. چنانچه مقدار رطوبت خاک کاهش یابد، گیاه قادر به جذب آب و مواد غذایی نیست و کمبود آب باید بوسیله آبیاری جبران گردد. منظور از آبیاری تامین رطوبت مورد نیاز گیاه بعد ازجوانه زدن بذر تا هنگام رسیدن است و در طول دوره رویش گیاه نباید در معرض تنش خشکی قرار گیرد تا رشد آن کامل شده و محصول خوب تولید نماید. تعیین مقدار آب و مراحل آبیاری برای گیاهان مختلف با توجه به بافت خاک، نوع گیاه و شرایط اقلیمی بسیار متفاوت است چون بارندگی کلی یک منطقه برای تولید به مصرف مفیدی نمی رسد و بطور اجتناب ناپذیری مقداری از آن به هدر می رود. لذا فقط آن بخشی از باران که برای تامین نیاز آبی گیاه چه برای تشکیل سلول ها و بافت های گیاهی و چه برای جبران رطوبت از دست رفته در اثر تبخیر و تعرق و یا جهت تولید محصول در دوران آیش درخاک ذخیره می شود را در مجموع می توان به نام باران موثر خواند.

* آبیاری سنتی(سطحی):

آبیاری سطحی که به عنوان قدیمی ترین و معمولترین روش کاربرد آب در مزرعه می باشد از اهمیت کافی برخوردار بوده و به انواع مختلف تقسیم بندی می شود.

آبیاری سطحی

1- آبیاری غرقابی یا کرتی: در این روش کرت هایی نسبتا تراز به شکل مربع یا مربع مستطیل آماده ساخته و آب را از جوی مجاور وارد کرت می کنند که پس از پر شدن کرت، آب را قطع می کنند.

2- آبیاری نواری: آبیاری نواری شکل توسعه یافته آبیاری کرتی است که در آن اراضی زراعی شیب بندی شده و به شکل مستطیل و ترازبندی شده درآمده اند. تفاوت روش آبیاری نواری و کرتی در آن است که نوارها شیب دار بوده و با شیب کمتر از ۵/۰درصد مناسب می باشد.

3- آبیاری جوی پشته ای یا ردیفی: روش آبیاری نشتی که عمق و عرض فاروهای آن حدود۲۰ سانتی متر است یکی از مناسب ترین روش های آبیاری است در این روش آب در تمام سطوح خاک جریان نمی یابد بلکه فقط در فاروها جریان داشته و به تدریج در کف و کناره های آن نفوذ و خاک را مرطوب می کند.

* آبیاری تحت فشار:

1- آبیاری بارانی: روشی است که در آن آب با سرعتی مساوی و یا کمتر از نفوذپذیری خاک شبیه باران بر سطح زمین پخش می شود. مجموعه ی وسایل و لوله هایی که آب را از منبع آبی تا دهانه آبپاش منتقل می کنند (شبکه آبیاری) نامیده می شود. در آبیاری بارانی بر خلاف روش های ثقلی آب در سیستم لوله های بسته و تحت فشار جریان دارد. آبرسانی به زمین هایی که در روش های ثقلی ممکن نباشد (یعنی زمین هایی با شیب زیاد) و زمین هایی که اجبارا در اثر نرسیدن آب و تسطیح نبودن زمین کشت نمی شود با این روش می تواند مورد بهره برداری قرار گیرد. بالا بودن بهره وری آبیاری و کنترل دقیق آب می تواند این روش را در ردیف مناسب ترین روش ها برای آبیاری بسیاری از اراضی کشور قرار دهد. در این روش می توان کودهای شیمیایی قابل حل در آب و سموم را در دسترس گیاهان قرار داد.

معایب و محاسن استفاده از آبیاری بارانی

معایب:
1- هزینه اولیه سیستم بالا است.

2- در مواردی که کشاورزان دارای حقابه هستندوبه طور نوبتی از آب استفاده می کنند استفاده از سیستم بدون داشتن مخزن ذخیره آب با دشواری مواجه می شود.

3- در آبیاری بارانی کیفیت آب محدودیت محدودیت بیشتری را در مقایسه با روش ثقلی ایجاد می نماید.

4- در مناطق بادخیز میزان تلفات آب زیاد و یکنواختی آبیاری کم است.

5- در هوای گرم و خشک شدت تبخیر در موقع آبیاری باعث تلفات آب می شود.

6- در موقع رسیدن دانه از مرغوبیت محصول کاسته می شود.

7- در موقع آبیاری عمل لقاح مشکل می شود.

آبیاری بارانی

محاسن:
1- در مصرف آب صرفه جویی می شود.

2- امکان آبیاری در اراضی شیب دار بدون نیاز داشتن به تسطیح فراهم می گردد.

3- آبیاری با منابع آبی کم که در آبیاری سطحی نمی تواند مورد استفاده قرار گیرد میسر می شود.

4- امکان آبیاری در بیشتر خاک ها و بافت های مختلف (خاک های سبک تا سنگین) فراهم می شود.
5- از جریان سطحی آب و فرسایش خاک جلوگیری می شود.

6- محافظت از گیاه در مقابل یخبندان ناشی از سرمای زودرس ممکن است.

7- امکان سمپاشی و کوددهی فراهم است.

آبیاری قطره ای: روشی است که طی آن آب با فشار کم و از روزنه یا وسیله ای به نام (قطره چکان) از شبکه خارج گردیده به صورت قطراتی در پای بوته ریخته می شود. شبکه آبیاری قطره ای که آب را در سراسر مزرعه توزیع می نماید مانند شبکه آبیاری بارانی است و تفاوت این دو روش در نحوه ی توزیع آب در سطح خاک است. در هر دو روش آب با فشار در لوله ای بسته منتقل می گردد که در آبیاری بارانی به وسیله ی آبپاش و با فشار زیاد و در آبیاری قطره ای به کمک قطره چکان و با فشار کم به گیاه داده می شود. از مشخصات بارز آبیاری قطره ای تحویل آب با دبی کم و در منطقه ی ریشه است.